Daniel Gabriel Fahrenheit (1686-1736)
Daniel Gabriel Fahrenheit urodził się 24 maja 1686 w Gdańsku przy ul. Ogarnej 95. | |
4 czerwca 1686 roku został ochrzczony w Kościele Mariackim. Był to wówczas kościół ewangelicki. | |
Fahrenheit był synem kupca Daniela Fahrenheita i Concordii, z domu Schumann, pochodzącej ze znanego rodu gdańskich przedsiębiorców. Rodzina Fahrenheitów wywodziła się prawdopodobnie z Hildesheim. Dziadek fizyka w 1650 r. przybył do Gdańska z Knipawy - jednego z trzech miast wchodzących w skład Królewca. |
|
Daniel Gabriel miał dziewięcioro rodzeństwa. Wieku dorosłego dożyło tylko pięcioro dzieci. | |
Ojciec był armatorem statku o nazwie "Pozłacany Chłopek". | |
Daniel do 12 roku życia uczył się w domu pod kierunkiem prywatnego preceptora (nauczyciela). | |
Gdy ukończył 12 lat rodzice posłali go do Szkoły Mariackiej. Był bardzo zdolnym uczniem. Szkołę Mariacką ukończył w 15 roku życia i miał rozpocząć studia w Gimnazjum Akademickim. | |
Jednak 14 sierpnia 1701 r. wydarzyła się wielka tragedia. Na posesji w Winnikach (Kartuska 4 od Bema licząc, obecnie nr 51) ojciec – Daniel Fahrenheit – i matka gwałtownie umierają, prawdopodobnie na skutek zatrucia grzybami. Zostają pochowani pod płytą nr 362 w południowej nawie korpusu Kościoła Mariackiego. | |
Przyszły fizyk ma wówczas 15 lat i jest najstarszy z żyjącego rodzeństwa. Opiekę nad sierotami obejmuje Rada Miejska wyznaczając opiekunów. | |
Rok później, po odbyciu kursu księgowości, Daniel zostaje wysłany na praktykę kupiecką do Amsterdamu. | |
Jednak młodego Fahrenheita to kompletnie nie interesuje. Nie żyje z handlu, ale zapożycza się na poczet spadku, który ma otrzymać po osiągnięciu pełnoletności. Obrabia szkło, szlifuje soczewki i buduje takie przyrządy jak cyrkle, barometry, busole, w czym osiąga mistrzostwo. | |
W 1706 lub 1707 powstaje pierwszy, zbudowany przez Fahrenheita, termometr – ze skalą florencką, oparty na powtarzalnych wskazaniach. | |
W tym samym roku Rada Miasta i opiekunowie proszą Radę Miasta Amsterdamu, aby krnąbrnego młodzieńca ująć i wysłać z misją kupiecką do Indii Wschodnich. Na szczęście dla światowej fizyki Daniel Gabriel ucieka wcześniej do Niemiec i później do Danii. | |
W Kopenhadze wówczas burmistrzem jest Ole Römer (ten, który opracował skalę temperatur nazwaną jego nazwiskiem), który jest wielkim wsparciem dla młodego Fahrenheita. Dzisiaj ten okres nazwalibyśmy stażem naukowym. | |
W latach 1709 i 1710 Fahrenheit pojawia się w Gdańsku, by doprowadzić do końca sprawy spadkowe, interesy handlowe powierza bratu Efraimowi, a sam w 1712 nawiązuje współpracę z astronomem i drukarzem Pawłem Paterem, który w Gdańsku m.in. naucza matematyki w Gimnazjum Akademickim. | |
W latach 1712-13 Fahrenheit nawiązuje kontakty z uczonymi berlińskimi. Konstruuje wówczas w Berlinie swój pierwszy termometr rtęciowy i mierzy rozszerzalność cieplną rtęci. | |
W roku 1713 opuszcza Gdańsk bezpowrotnie, by zamieszkać w Berlinie. | |
Wprowadza nową skalę z zerem zdefiniowanym jako punkt eutektyczny mieszaniny wody, soli morskiej (salmiaku) i lodu. | |
W 1715 r. Daniel Gabriel Fahrenheit konstruuje w Lipsku chronometr rtęciowy do znajdywania długości geograficznej na morzu, później w Dreźnie udoskonala teleskop zwierciadlany Newtona i buduje heliostat. | |
W 1717 przenosi się do Amsterdamu. | |
W latach późniejszych mierzy rozszerzalność cieplną i temperatury wrzenia wielu cieczy i roztworów, także ciężar właściwy ciał stałych. Poprawia swoją skalę temperatury i opracowuje nowy typ areometru. | |
W latach 1718 - 1730 prowadzi płatne wykłady z fizyki i chemii dla amatorów. | |
Współpracuje z wieloma naukowcami, m.in. z Gottfriedem Leibnizem, Hermanem Boerhaave, Willemem Gravesande i Pieterem van Musschenbroek. | |
W 1721 r. nasz uczony opisuje zjawisko przechłodzenia cieczy (jako pierwszy zaobserwował je inny gdański badacz – Conrad Israeli), dwa lata później odkrywa zależność ciśnienia pary wodnej nasyconej od temperatury i zależność temperatury wrzenia od ciśnienia. Na podstawie tej ostatniej temperatury konstruuje hipsobarometr (ebuliobarometr). | |
W 1724 opisuje właściwości platyny. | |
W latach 1723-24 Fahrenheit jeździ do Londynu, gdzie zostaje przyjęty w poczet członków Towarzystwa Królewskiego. Prezentuje tam podwójny termometr (rtęciowo spirytusowy) ze wspólną skalą oraz 5 prac opublikowanych później w Philosophical Transactions. | |
Fahrenheit uzyskuje również rekordową niską temperaturę -40 st. (jedyny punkt zrónujący obydwie skale -40 stopni Fahrenheita = - 40 stopni Celsjusza) i mierzy rozszerzalność cieplną różnych rodzajów szkła. | |
W 1733 roku pokazuje gościom z Gdańska model ludzkiego oka (dziś model znajduje się w Groningen), termometry lekarskie i maszynę do demonstrowania sił w ruchu obrotowym. | |
Zachowały się trzy termometry wykonane przez Fahrenheita (wszystkie w Muzeum Boerhaavego w Lejdzie). | |
Jego największym osiągnięciem jest skonstruowanie przyrządu do mierzenia ciśnienia pary wodnej nasyconej. | |
W roku 1736 uczony zawiązuje znajomość z Karolem Linneuszem. | |
W tym samym roku w Hadze otrzymuje patent na pompę odśrodkową do czyszczenia kanałów i osuszania polderów. | |
16 września 1736 umiera. W wieku zaledwie 50 lat. Jego śmierć była wynikiem wyniszczenia organizmu przez opary rtęci. | |
Uczony został pochowany w protestanckim Kościele Klasztornym (Kloosterkerk) w Hadze, w 1857 roku szczątki przeniesiono z krypty kościelnej na cmentarz miejski w nieznane miejsce. | |
W 1777 roku specjalna komisja Towarzystwa Królewskiego w Londynie, działająca pod przewodnictwem Henry’ego Cavendisha unormowała skalę Fahrenheita, pozostawiając jako temperaturę punktu topnienia lodu 32°F i ustalając punkt wrzenia jako 212°F – oba pod normalnym ciśnieniem 29,8 cala czyli 75,7 cm słupa rtęci. | |
Słynne powiedzenie Fahrenheita "Ciekawość to pierwszy stopień do wiedzy". |